Το σαπούνι είναι προϊόν χημικής διεργασίας που λέγεται σαπωνοποίηση.
Κατά τη διάρκεια της παρασκευής του σαπουνιού ανακατεύουμε ένα έλαιο η λίπος με ένα διάλυμα καυστικής σόδας η ποτάσας σε νερό. Με την θερμότητα και την ανάμιξη το έλαιο και η βάση αντιδρούν χημικά και παράγουν σαπούνι και γλυκερίνη.
Τα μόρια του σαπουνιού έχουν δύο άκρα, το ένα έχει υδρόφιλο χαρακτήρα -αγαπάει το νερό- ενώ το άλλο έχει υδρόφοβο χαρακτήρα -αποφεύγει το νερό. Κατά τη διάρκεια του πλυσίματος τα λιπαρά σωματίδια ενσωματώνονται με τις υδρόφοβες κεφαλές των μορίων του σαπουνιού ενώ οι υδρόφιλες άκρες προσανατολίζονται προς τα έξω. Το νερό του ξεπλύματος απομακρύνει εύκολα τα μικρά σωματίδια ακαθαρσίας που έχουν παγιδευτεί από αυτά τα μόρια.
Αληθινά επιφανειοδραστικό το σαπούνι διευκολύνει την διείσδυση του νερού στα υφάσματα και το δέρμα.
Μέθοδοι παραγωγής σαπουνιού
Μέχρι την μοντέρνα εποχή η παραγωγή σαπουνιού γινόταν με πολύωρη θέρμανση ελαίων με στάχτη που είναι μια ακάθαρτη μορφή ανθρακικής ποτάσας. Αυτή η μέθοδος συνεχίζεται ακόμα σε κάποια κράτη (μέθοδος των γιαγιάδων μας).
Η μέθοδος Μασσαλίας (θερμή μέθοδος) γίνεται με πολύωρο ζέσταμα φοινικέλαιου με καυστική σόδα μέχρι να γίνει η σαπωνοποίηση, μετά προστίθεται αλάτι για να ξεπλύνει την περίσσεια σόδας και την γλυκερίνη, η σαπουνόμαζα ξεπλένεται για να φύγει το αλάτι και χύνεται σε μεγάλα καλούπια. Όταν το σαπούνι κρυώσει ξεκαλουπώνουμε και το αφήνουμε να στεγνώσει, μετά το κόβουμε σε κομμάτια.
Η κρύα μέθοδος ήδη γνωστή από τον 17ο αιώνα τεκμηριώθηκε τα τελευταία χρόνια και τα υλικά ζυγίζονται και υπολογίζονται με ακρίβεια γραμμαρίου. Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι δεν απαιτείται θέρμανση, η ανάμιξη και το άδειασμα στο καλούπι όπου το σαπούνι ωριμάζει αργά αρκούν για να γίνει η αντίδραση. Είναι η κατεξοχήν κατάλληλη μέθοδος για σπιτικό σαπούνι ενώ δεν ενδείκνυται για βιομηχανική παραγωγή.
Πλεονεκτήματα της κρύας μεθόδου σαπωνοποίησης:
- Όλη η γλυκερίνη που παράγεται διατηρείται στο σαπούνι και είναι σημαντικός ενυδατικός παράγοντας.
- Η χαμηλή θερμοκρασία μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε απαραίτητα έλαια (πολυακόρεστα), και αιθέρια έλαια χωρίς να υποστούν αλλαγές οι ευεργετικές τους ιδιότητες.
- Η μέθοδος παραγωγής είναι απλή και ανέξοδη, δεν χρειάζεται επένδυση σε ακριβό εξοπλισμό.
- Υπάρχουν πολλά διαφορετικά λίπη και έλαια και απεριόριστες συνταγές έτσι ώστε να έχουμε σαπούνια με μεγάλη ποικιλία από καλλυντικές ιδιότητες.
- Η υφή του σαπουνιού της κρύας μεθόδου είναι απαλή και χυτεύεται εύκολα σε διάφορα σχήματα καλουπιών.
Σαπούνια του εμπορίου:
Αποκρυπτογραφήστε την ετικέτα:
Από το 1998 όλα τα καλλυντικά πρέπει να αναγράφουν στην συσκευασία τους την σύσταση σε διεθνή ονοματολογία (λέγεται INCI, international Nomenclature of cosmetic ingredients) δηλαδή να αναφέρουν τα συστατικά με όνομα λατινικό, χημικό η του αντίστοιχου βοτάνου.
Στα φυσικά σαπούνια λοιπόν θα βρείτε στην ετικέτα αρχικά μια ένδειξη του τύπουsodium …..ate. Αυτό σας δείχνει ότι περιέχει ένα σαπωνοποιούμενο έλαιο η λίπος ζωικό η φυτικό. Τα συστατικά αυτά που θα αναφέρονται συνήθως θα είναι:
- sodium tallowate δηλαδή σαπούνι από μοσχαρίσιο λίπος,
- sodium cocoate από έλαιο καρύδας,
- sodium palmate από φοινικέλαιο,
- sodium palm kernelate από φοινικοπυρηνέλαιο και σπάνια
- sodium olivate δηλαδή από ελαιόλαδο.
Αν δεν είναι φυσικό σαπούνι θα έχει σαν βάση απορρυπαντικό δηλαδή χημικό προϊόν προερχόμενο συνήθως από το πετρέλαιο. Ακολουθούν τα διάφορα πρόσθετα με λατινικά ονόματα, βότανα, αρώματα, συντηρητικά και χρωστικές.
Το σαπούνι χωρίς σαπούνι έχει όλες τις ιδιότητες του σαπουνιού, πλένει σαν σαπούνι, αφρίζει σαν σαπούνι, έχει την υφή του σαπουνιού. Και όμως δεν είναι σαπούνι! Το συστήνουν στρατιές δερματολόγων ήδη από την δεκαετία του 50 για ευαίσθητες επιδερμίδες. Η σύστασή του δεν έχει τίποτα φυσικό, περιέχει : απορρυπαντικό, αφριστικό παράγοντα, παραφίνη, συντηρητικά, αρώματα κλπ. και δεν διαφέρει σε τίποτα από τα απορρυπαντικά πιάτων και ρούχων.
Τα υλικά που χρησιμοποιούμε για να φτιάξουμε σαπούνι φυσικό :
Η καυστική σόδα
Η καυστική σόδα (υδροξείδιο νατρίου, ΝαΟΗ) ή η καυστική ποτάσα (υδροξείδιο καλίου ΚΟΗ) είναι απαραίτητες για την σαπωνοποίηση. Η καυστική ποτάσα χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο σε υγρά σαπούνια. Η καυστική σόδα παράγεται με την μέθοδο της ηλεκτρόλυσης από αλάτι (χλωριούχο νάτριο).
Χρησιμοποιούμε τη καυστική σόδα για να ξεκινήσουμε την χημική αντίδραση. Στη πορεία η καυστική σόδα εξαφανίζεται αν έχετε υπολογίσει σωστά την απαιτούμενη ποσότητα.
Λάδια και λίπη
Κάθε φυσική λιπαρή ύλη θεωρητικά μπορεί να σαπωνοποιηθεί. Εξαιρούνται προϊόντα πετρελαίου όπως παραφίνη και βαζελίνη. Μια πρώτη ταξινόμηση είναι σε ζωικά και φυτικά λίπη.
Ζωικά λίπη: Η παλαιότερη πρώτη ύλη σαπουνιού το μοσχαρίσιο λίπος κάνει εξαιρετικό σαπούνι. Πολλές φορές το λίπος επειδή είναι ανθυγιεινό πετιέται στα σκουπίδια. Κρίμα γιατί είναι πολύ εύκολο να γίνει σαπούνι ως εξής:
Πρώτα πρέπει να καθαρίσετε το λίπος: Κόψτε 1 κιλό λίπος σε μικρά κομμάτια με το χέρι η μηχανικά. Βάλτε το σε μια κατσαρόλα και καλύψτε το με νερό. Προσθέστε 6 φύλλα δάφνης, 3 ξυλάκια γαρίφαλο, μισό φλιτζάνι ξύδι για απόσμηση και 4 κουταλιές της σούπας χοντρό αλάτι. Ανεβάστε την θερμοκρασία στο βρασμό και βράστε το 30 λεπτά. Αδειάστε το σε ένα μεγάλο μπολ περνώντας το από λεπτό σουρωτήρι για να κρατήσει τα αδιάλυτα. Βάλτε το στο ψυγείο να παγώσει και αφαιρέστε τον δίσκο του λίπους ξεπλένοντας τον απαλά. Τρίψτε το σε κομμάτια και διατηρήστε το στο ψυγείο.
Φυτικά λίπη: Υπάρχουν πάρα πολλά φυτικά λάδια που είναι κατάλληλα για σαπωνοποίηση. Μπορεί κανείς να πειραματιστεί με εξωτικά λάδια από όλα τα μέρη του κόσμου.
Ελαιόλαδο
Το βασικό λάδι διατροφής στην Ελλάδα είναι πολύ κατάλληλο για σαπούνι όπως γνωρίζουν οι παλαιότερες γενιές. Το ελαιόλαδο φαίνεται να κερδίζει σε δημοτικότητα και σε πολλές άλλες χώρες όπως οι ΗΠΑ, Αυστραλία, Βρετανία, Γερμανία.
Τι είναι λοιπόν το ελαιόλαδο; Είναι το έλαιο της ελιάς που παράγεται με την μέθοδο της ψυχρής πίεσης. Τα πρώτα κλάσματα όταν πιέζονται οι ελιές λέγονται έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και είναι η καλύτερη ποιότητα για φαγητό. Το δεύτερο κλάσμα λέγεται γνήσιο και είναι χαμηλότερης ποιότητας λόγω μεγαλύτερης περιεκτικότητας σε ελεύθερα οξέα.
Μετά το δεύτερο κλάσμα δεν εξάγεται άλλο λάδι και χρησιμοποιείται διαλύτης εξάνιο για να εξαχθεί και το τελευταίο λάδι, ακόμα χαμηλότερης ποιότητας.
Τέλος το πυρηνέλαιο είναι ακόμα χαμηλότερης ποιότητας και εξάγεται από τα κουκούτσια (πυρήνες) της ελιάς.
Σε αντίθεση με το μαγείρεμα στην σαπωνοποίηση μπορείτε να χρησιμοποιήσετε χαμηλότερης ποιότητας ελαιόλαδο όπως πυρηνέλαιο χωρίς αρνητικές συνέπειες. Σαπωνοποιείται πιο γρήγορα. Σε αντίθεση με τα άλλα λάδια όπου απαιτείται η καλύτερη ποιότητα με το ελαιόλαδο συμβαίνει το αντίθετο. Και βέβαια το κόστος είναι χαμηλότερο. Με πυρηνέλαιο δεν θα χρειαστεί να ανακατεύετε με τις ώρες, κάνει trace γρήγορα, ίσως πολύ γρήγορα. Αν χρησιμοποιείτε stick blender είναι πιο κατάλληλο το ραφιναρισμένο για πιο αργή σαπωνοποίηση ενώ με το παρθένο είναι πολύ αργή.
Πολλοί θέλουν σαπούνι με 100% ελαιόλαδο (λέγεται Castille) χωρίς άλλα λάδια. Το ελαιόλαδο θα δώσει σαπούνι αρχικά μαλακό με λίγο αφρό σαν γλίτσα, Μετά από πολύ ωρίμανση (6 μήνες) θα σκληρύνει αλλά πάλι ο αφρός θα είναι φτωχός ενώ σε υγρασία δεν έχει αντοχή, διαλύεται γρήγορα. Για καλύτερα αποτελέσματα συνδυάστε το με έλαιο καρύδας ακόμα και 5% βελτιώνει πολύ τον αφρό ενώ σας επιτρέπει να ισχυρίζεστε ότι είναι σαπούνι ελαιολάδου. Το σαπούνι ελαιολάδου είναι πολύ ήπιο, είναι τόσο ήπιο ώστε μπορούμε να το χρησιμοποιούμε στα μωρά και στο πρόσωπο για τις ασύγκριτες ενυδατικές του ιδιότητες και γιατί φροντίζει την ευαίσθητη επιδερμίδα. Η ενυδάτωση που κάνει δεν φράζει τους πόρους του δέρματος.
Φοινικοπυρηνέλαιο
Πολύ χρήσιμο στη σαπωνοποιία εξάγεται από τον πυρήνα του καρπού της φοινικιάς. Αποτελεί βασικό υλικό για την βιομηχανία του σαπουνιού γιατί κάνει πλούσιο αφρό όπως και το έλαιο καρύδας. Ποσοστά 10-100%
Έλαιο καρύδας
Η μεγάλη ανακάλυψη που απογείωσε την μοντέρνα σαπωνοποιία, Ο κυριότερος λόγος της χρήσης είναι ο πλούσιος αφρισμός που δίνει στο σαπούνι. Σε μεγάλο ποσοστό μπορεί να ξεραίνει το δέρμα . Ποσοστό χρήσης 10-30%
Φοινικέλαιο
Το Φοινικέλαιο είναι πολύ χρήσιμο για διάφορους λόγους. Προσθέτει σκληρότητα και σταθερό, κρεμώδη αφρισμό στη σαπουνάδα με χαμηλό κόστος. Χρησιμοποιείται εδώ και 2 αιώνες στη σαπωνοποίηση και θεωρείται υποκατάστατο του ζωικού λίπους γιατί δίνει παρόμοιες ιδιότητες στο σαπούνι χωρίς την ανάγκη χρήσης ζωικών προϊόντων.
Σε μεγάλο ποσοστό μπορεί να ξηραίνει το δέρμα.
Ποσοστό χρήσης 10-100%. Συστήνεται λιγότερο του 50% για σαπούνια χεριών και λιγότερο του 30% για σαπούνια προσώπου.
Σογιέλαιο
Το σογιέλαιο δεν προσφέρει κάτι το ιδιαίτερο στην περιποίηση του δέρματος. Είναι φτηνό. Βοηθάει στην μείωση του κόστους αντικαθιστώντας ακριβότερα έλαια. Εφόσον το ποσοστό του δεν ξεπερνά το 20% μπορείτε να το χρησιμοποιήστε χωρίς αρνητικές συνέπειες. Περιέχει βιταμίνη Ε, βοηθάει στην αναγέννηση της επιδερμίδας.Ταγκίζει εύκολα. Ποσοστό ως 20%
Αμυγδαλέλαιο
Πολλοί σαπωνοπαραγωγοί αναφέρουν ότι το έλαιο αυτό δίνει πολυτελή και βελούδινη αίσθηση στον αφρό. Αρχικά κάνει το σαπούνι μαλακό αλλά με τον χρόνο και σε συνδυασμό με έλαιο καρύδας η φοινικέλαιο σκληραίνει. Πλούσιο σε λινολεϊκό οξύ (24%) και σε βιταμίνες Α και Β ταιριάζει στην ευαίσθητη επιδερμίδα των μωρών γιατί μαλακώνει την επιδερμίδα και δρα ανακουφιστικά. Πολύ καλό για περιπτώσεις εκζέματος και ψωρίασης.
Ποσοστά 4-15%
Έλαιο Avocado
Το έλαιο αβοκάντο στο σαπούνι θα αυξήσει τις περιποιητικές ιδιότητες (conditioning) και θα προσθέσει κρεμώδη σύσταση στον αφρό του σαπουνιού. Περιέχει υψηλά ποσοστά βιταμινών Α,Β,C, D και Ε, H,K. Πλούσια σε ασαπωνοποίητες ύλες που βοηθούν στην ενυδάτωση των ανωτέρων στρωμάτων της επιδερμίδας. Αντιγηραντικό. Ποσοστά 2-15%.
Έλαιο Jojoba
Το έλαιο χοχόμπα παράγεται από Μεξικάνικα φασόλια. Θεωρείται υγρό κερί παρά έλαιο και η σύστασή του μοιάζει με τη σύσταση της επιδρμίδας μας. Είναι εξαιρετικό για ενυδάτωση. Αναζωογονεί το τριχωτό της κεφαλής. Θρέφει, τονώνει και μαλακώνει, αναγεννά την επιδερμίδα. Αντιφλεγμονώδες. Επίσης έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα ότι δεν ταγκίζει.
Από 3-10%
Βούτυρο καριτέ (Shea butter)
Το βούτυρο καριτέ στο σαπούνι θα σας δώσει σταθερό κρεμώδη αφρό. Σε πολλές περιπτώσεις η συνταγή συμπληρώνεται και με καστορέλαιο για να δώσει περισσότερο όγκο στον αφρό, να τον κάνει πιο πλούσιο. Η περιποίηση , εξισορρόπηση της επιδερμίδας που κάνει το SHEA BUTTER είναι εξαιρετική. Πολλοί ισχυρίζονται ότι απαλύνει καψίματα, μειώνει τις ρυτίδες, βοηθάει στην ακμή και ακόμα και προστατεύει από UV υπεριώδη ακτινοβολία. Για αυτό το λόγο το SHEA BUTTER είναι πολύ δημοφιλές σε καλλυντικά που παραμένουν σε επαφή με την επιδερμίδα.
Σαν ποσοστά στο σαπούνι προτείνεται 5-30% στα συνολικά έλαια.
Έλαιο μακαντάμια
Σταθερό λάδι με αναπλαστικές και μαλακτικές ιδιότητες, αποτελεί επιλογή γιασαπούνια για πρόσωπο και μωρά. Πολύ διεισδυτικό δεν αφήνει αίσθηση λιπαρότητας και διατηρείται πολύ χωρίς να ταγκίζει. Ποσοστά: 5-30%
Σταφυλοκουκουτσέλαιο
Πλούσιο σε βιταμίνη Ε είναι εξαιρετικό για την επιδερμίδα. Κατάλληλο για όλους τους τύπους επιδερμίδας και ειδικά για τις λιπαρές επιδερμίδες. Έχει επίσης διορθωτική επίδραση σε μαλλιά ξηρά σπασμένα και ταλαιπωρημένα. Οξειδώνεται εύκολα.
Ποσοστά: 5-10%
Καστορέλαιο
Αυτό το πολύ πηχτό λάδι από φασόλια, χρησιμοποιείται πολύ στην Καραϊβική και την Αφρική για περιποίηση χεριών, μαλλιών και σώματος. Δεσμεύει το νερό και το διατηρεί στην επιδερμίδα. Σε μεγάλη ποσότητα κάνει μαλακό το σαπούνι αλλά σε μικρή το κάνει πολύ μαλακτικό με πλούσιο αφρό. Βρίσκει την βασική εφαρμογή του στα στερεά και υγρά shampoo και στα υγρά σαπούνια.
Ποσοστά: 2-10%
Βούτυρο κακάο
Η ωραία του μυρωδιά σοκολάτας δυστυχώς δεν αντέχει την διαδικασία σαπωνοποίησης! Παρόλα αυτά έχει εξαιρετικές θρεπτικές ιδιότητες και ενυδάτωσης. Αφήνει ένα προστατευτικό φιλμ στην επιδερμίδα. Πολύ βούτυρο κακάο κάνει τοσαπούνι να τρίβεται εύκολα.
Ποσοστό ως 15%
Μελισσοκέρι
Πρωτόγονες φυλές ήδη το χρησιμοποιούσαν για αντισηπτικό και για πληγές. Βακτηριοκτόνο έχει και ιδιότητες ενυδάτωσης, μαλακτικές και καταπραϋντικές. Πολύ χρήσιμο για να βελτιώνει την σκληρότητα του σαπουνιού προσδίδοντάς του ελαφρύ άρωμα μελιού.
Ποσοστό από 2-6%.
ΠΡΑΚΤΙΚΑ: Τι συνδυασμό πρέπει να κάνω για να μου πετύχει το σαπούνι;
Τα ελαιόλαδο, έλαιο καρύδας, φοινικέλαιο, βούτυρο κακάο, θα τα θεωρήσουμε σαν βασικά λάδια και θα τα χρησιμοποιήσουμε στα μεγαλύτερα ποσοστά ενώ τα υπόλοιπα θα τα βάλουμε σε ποσοστά ως 15% για να δώσουμε στο κάθε σαπούνι μια ιδιαίτερη ιδιότητα ανάλογα με την χρήση του: Για ευαίσθητες επιδερμίδες, για ακμή, για ξηροδερμία, για θαλάσσιο νερό, για βαθύ καθαρισμό, για το πρόσωπο, για χαμηλό κόστος, οι επιλογές είναι πολλές.
Οι ιδιότητες του σαπουνιού που επηρεάζονται από την επιλογή του μίγματος των φυτικών ελαίων είναι:
1. Αφρισμός
2. Σκληρότητα, ανθεκτικότητα στη σαπουνοθήκη
3. Ηπιότητα, μαλακώνει την επιδερμίδα
4. Γρήγορο trace
2. Σκληρότητα, ανθεκτικότητα στη σαπουνοθήκη
3. Ηπιότητα, μαλακώνει την επιδερμίδα
4. Γρήγορο trace
Φυσικά αρώματα
Έχουμε δυο επιλογές: Αιθέρια έλαια και αρωματικές ύλες
Τα αρώματα σαπουνιού είναι μίγματα αιθερίων ελαίων και συνθετικών αρωματικών υλών που ο κατασκευαστής τους έχει δώσει ιδιότητες όπως να μην είναι ερεθιστικά, να διαρκούν στο σαπούνι να είναι συμβατά με την βάση. Δοσολογία μέχρι 5%.
Τα αιθέρια έλαια είναι φυσικές αρωματικές ύλες. Υπάρχουν πάρα πολλά αιθέρια έλαια και με πολλές ιδιότητες. Για να δημιουργήσουμε ένα άρωμα μόνο με αυτά πρέπει να ακολουθήσουμε κάποιους κανόνες και να πειραματιστούμε. Η δοσολογία που συνιστάται είναι 1-3%. Τα αιθέρια έλαια που παραμένουν σταθερά στο σαπούνιείναι: Δενδρολίβανο, πατσουλί, λεβάντα, κέδρος, κανέλα, βετιβέρ.
Για να περιγράψουμε ένα άρωμα χρησιμοποιούμε τις Νότες , δηλαδή τις οσμές που οσφραινόμαστε σε διαφορετικές χρονικές στιγμές όταν αισθανόμαστε το άρωμα. Διακρίνονται παραδοσιακά στη Γαλλική σχολή 3 είδη:
- Νότα κορυφής: φρέσκια και ελαφριά εξατμίζεται γρήγορα. Είναι η πρώτη νότα που αντιλαμβανόμαστε σε ένα μίγμα.
- Μεσαία νότα: Εξατμίζεται πιο αργά θεωρείται το σώμα του αρώματος
- Νότα βάσης: Πλούσιο άρωμα, αναδύεται απαλά και διαρκεί πολλές εβδομάδες.
Πως συνδυάζονται: Οι νότες κορυφής είναι πολύ πτητικές και χάνονται γρήγορα, αν θέλετε να έχουν κάποια διάρκεια πρέπει να τους αυξήσετε την δοσολογία. Κλασικό παράδειγμα είναι τα αρώματα εσπεριδοειδών σε νότες κορυφής που διαρκούν πολύ λίγο. Συνδυάστε τις με νότες βάσης όπως κέδρος ή πατσουλί που χρησιμεύουν σαν σταθεροποιητής.
Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να υπολογίσετε είναι το κόστος. Μερικά είναι πολύ ακριβά και ίσως δεν έχουν διάρκεια. Δοκιμάστε πρώτα τον συνδυασμό αναμιγνύοντας λίγες σταγόνες από το κάθε αιθέριο έλαιο και βάζοντας μια σταγόνα σε ένα μαντήλι που θα το φυλάξετε σε κλειστό δοχείο 2-3 ώρες και μετά θα το μυρίσετε. Ας υποθέσουμε ότι σε 1 κιλό λάδια θέλουμε 40 γρ αιθέρια έλαια, ένα μέρος λεβάντα και 3 μέρη πορτοκάλι. Σε ένα μαντήλι στάζετε 1 σταγόνα λεβάντα και 3 σταγόνες πορτοκάλι. Αυτό δίνει μια ιδέα του τελικού αρώματος προτού επιχειρήσετε την κατασκευή.
No comments:
Post a Comment